Mục lục
Hoa sen là gì? Chúng có đặc tính thế nào và có ý nghĩa gì trong các khía cạnh của đời sống người dân Việt Nam? Hãy cùng tìm câu trả lời qua bài viết nhé!
Hoa sen là một loài thủy sinh sống trong các vùng bùn lầy. Điều nổi bật nhất khi nói về loài hoa này chính là “gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”. Loài hoa này mang nét đẹp bình dị mà thanh khiết tao nhã, đồng thời là biểu tượng cho tinh thần quật cường của con người đất Việt.
1. Hoa sen – Người bạn của nhà nông
“Trong đầm gì đẹp bằng sen,
Lá xanh, bông trắng lại chen nhuỵ vàng.
Nhuỵ vàng, bông trắng, lá xanh,
Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn.”
– Trần Đăng Khoa –
Nếu là một người con đất Việt, chắc hẳn bạn sẽ thuộc nằm lòng bài thơ này. Dù là trẻ con hay người lớn, hễ cứ nhắc đến là có thể đọc làu làu không sai một chữ. Bài thơ trên được nhà thơ Trần Đăng Khoa viết về hoa sen – một là loài hoa gắn liền với vùng thôn quê, nhất là những nơi ruộng đồng quanh năm cày sâu cuốc bẫm.
Sen là thực vật thủy sinh sống lâu năm. Cây mọc từ củ bám dưới lớp bùn. Lá của chúng to, nổi trên mặt nước, đóng vai trò là phao nổi và có diện tích từ 20 – 60cm. Thân sen khi già có gai nhọn xung quanh và đạt chiều cao từ 0.5 – 1.5m.
Hoa mọc ngay trên thân, nhô cao lên khỏi mặt nước. Hoa sen khi nở sẽ để lộ bày đài hoa, nhụy, hạt và có hương thơm tinh khiết như hoa huệ. Loài hoa này có nhiều màu từ trắng tới hồng sậm nên được ưa chuộng khá nhiều trong trưng bày và thờ cúng.
Những ai sinh ra và lớn lên ở vùng nông thôn không ai là không biết loài hoa này. Cũng như sẽ không ai quên được lần đầu tiên được nhìn thấy hoa sen nở ngoài đồng. Nhất là mấy đứa trẻ nhà nông, đang đi trên bờ đê mà nhìn thấy hoa này thì ngay lập tức há mồm trợn mắt. Dễ hiểu thôi, không có đứa trẻ nào nghĩ rằng ở những nơi đồng ruộng chỉ toàn bùn đất tanh hôi mà một loài hoa vừa thơm vừa đẹp có thể nở được.
Ngay cả khi đã lớn lên và thoát khỏi sự nghèo khổ của những ngày xưa cũ, sẽ không bao giờ một người quên đi hình ảnh ngày bé chạy mưa giữa đồng, tay cầm lá sen che đầu cho khỏi ướt. Hay nhưng hôm bơi xuồng khắp đồng, chỉ mong tìm được vài ba cái đài sen lớn, tách lấy hạt ăn cho qua cơn đói.
Hoa sen là người bạn của nhà nông không chỉ vì nó mang trong mình hình ảnh đời sống nông thôn cơ cực, mà chính chúng đã giúp không ít những người nông dân thoát khỏi cảnh đói nghèo. Với đặc tính dễ sống nơi ruộng đồng, loài hoa này được trồng với quy mô lớn và trở thành mặt hàng được săn đón ở khắp mọi nơi.
Ai từng một lần thử qua cơm lá sen, hẳn sẽ nhớ mãi hương vị. Những ngày nóng nực oi bức, mẹ nấu ngay một nồi chè hạt sen để cả nhà cùng giải nhiệt. Mấy hôm buồn buồn, ba làm dĩa gỏi tôm ngó sen mang ra nhấm nháp. Sáng dậy sớm, bà pha một ấm trà sen, hớp lấy một ngụm cho ấm người. Thấy không khỏe trong người, cứ nấu một bát canh củ sen ăn vào là “khỏe người” thấy rõ.
Ấy thế, ai từng lớn lên cùng với hoa sen thì mới hiểu được sen có ý nghĩa to lớn đến nhường nào. Không lộng lẫy kiêu sa mà giản dị gần gũi. Bé nhỏ vậy thôi, nhưng chúng đã “che chở” cho cuộc sống của biết bao người.
2. Ý nghĩa biểu tượng của hoa sen
2.1. Trong Phật pháp
Người ta thường nói, đạo Phật là đạo cho người nghèo, hoa sen thì cũng vậy. Chắc có lẽ vì thế mà ý nghĩa biểu tượng của loài hoa này trong Phật pháp là vô cùng quan trọng.
Với những ai thường xuyên viếng thăm những ngôi chùa hoặc các công trình Phật giáo khác, sẽ dễ dàng nhận ra những kiến trúc này đều mang dáng vẻ của hoa sen. Đơn cử, chùa một cột chính là biểu tượng cho một đóa sen vươn mình lên khỏi bùn và nở rộ.
Hoa sen còn tượng trưng cho sự giác ngộ, sự không nhiễm, sự thanh cao, sự tinh khiết khi vươn mình thoát khỏi chốn bùn nhơ. Giống như một người vượt qua được tham lam, dục vọng, không bị vấy bẩn giữa dòng đời xô đẩy.
Nơi hoa sen mọc, nước sẽ không bao giờ vẩn đục, vì sen có đặc tính trừng thanh. Nếu con người có thể học theo loài hoa này, biết cách lóng lặng cấu uế phiền não thì nước trong hồ tâm của ta mới trong sạch thanh lương, từ đó mà an lạc hạnh phúc.
Hoa sen dạy con người đức tính kiên nhẫn. Mọi người thấy đó, chúng sống trong bùn rất lâu trước khi có thể nảy mầm vươn khỏi bùn nhơ. Nếu “nằm trong bùn” là việc lớn, ta nên học đức tính kiên nhẫn này của loài hoa này để không thấy khó mà nản lòng. Nếu “nằm trong bùn” là việc nhỏ, ta vẫn nên kiên nhẫn như hoa sen, không vì một chuyện nhỏ nhặt mà làm hư chuyện lớn.
Hoa sen có tính viên dung, từ lúc nở cho đến lúc tàn không hề có loài ong bướm nào đến tìm hoa lấy nhụy. Đây chính là khác biệt rất lớn với các loài hoa khác, nếu như là con người, thì chính là một người không một điều xấu xa nào có thể tiêu hoại ô nhiễm người đó được.
Hoa sen có tính thanh lương, thay vì tranh nhau đua nở như các loài hoa khác vào mùa xuân mát mẻ, chúng nở rộ trong cảnh hè oi bức. Thế nhưng nó không bị ngọn lửa khắc nghiệt của mùa hè thiêu rụi. Giống như một người vượt qua được sân si, dục vọng, bền tâm vượt qua mọi thử thách.
Hoa sen tượng trưng cho tính hành trực, nghĩa là ngay thẳng. Dù bạn có phải là người tu hành hay không, đều cần phải sửa “thân và tâm” cho ngay thẳng. Nhờ thế, thì chúng ta mới có sự an lạc, như hoa sen mọc từ bùn thẳng lên và rồi khoe hương khoe sắc vậy.
Hoa sen có tính ngẩu không, tuy thân ngay thẳng nhưng bên trong lại rỗng. Con người cũng nên như thế, đừng nên lưu giữ những phiền muộn thế gian trong lòng, phải biết tha thứ, phải học đức tính hỷ xả thì cuộc đời mới an nhiên.
Hoa sen tượng trưng cho tính bồng thực, vì không như những loài hoa khác, có hoa rồi mới có quả, lúc hoa nở cũng chính là lúc nó có hạt sẵn rồi. Điều này chính là “nhân quả đồng thời”. Nhân quả như hình với bóng, hình thế nào thì bóng thế ấy, khuyên nhủ con người nên tu tâm dưỡng tánh, làm điều hay, tích thiện đức.
2.2. Trong phong thủy
Hoa sen trong phong thủy cũng có những ý nghĩa biểu tượng đặc biệt mà chúng ta nên biết đến.
Trong phong thủy, hoa sen tượng trưng cho sự thanh cao, thoát tục và hoàn mỹ. Vì sống trong bùn nhưng không hề bị ảnh hưởng bởi bùn. Với ý nghĩa thanh lọc, hoa sen giúp điều hòa khí vượng.
Khi bạn trưng bày các đồ gia dụng như đĩa sen, cành sen, đèn thờ hoa sen… thì sẽ khiến cho không gian trở nên thanh tịnh, ấm cúng và nhẹ nhàng hơn, tăng cường năng lượng tốt và ngăn chặn những điều xấu giúp cho gia chủ tránh ưu phiền để tĩnh tâm an hưởng hạnh phúc.
Vì có tác dụng tích cực đến phong thủy, hoa sen thường được nhiều gia đình ưa chuộng mua về để trang trí nhà cửa hoặc thờ cúng tổ tiên.
2.3. Trong tình yêu
Không chỉ hoa hồng mới đại diện cho tình yêu lứa đôi, hoa sen cũng thế. Thay vì tượng trưng cho sự cuồng nhiệt, say đắm đến mức “điên cuồng” như hoa hồng, hoa sen biểu thị một tình yêu hoàn hảo, thuần khiết, tượng trưng cho bản chất nguyên nguyên thủy của trái tim. Đồng thời, loài hoa này hướng đến một tình yêu thuần khiết, trong sáng và thủy chung, cũng như không vướng phải những sai trái.
Theo một số quan niệm phong thủy, nếu bạn muốn có được một tình yêu trọn ven và chân thành, hoặc bạn hướng đến một đời sống hôn nhân viên mãn hạnh phúc, hãy dùng biểu tượng hoặc trưng hoa sen đỏ trong nhà và nơi làm việc. Điều đó sẽ mang lại cho bạn nhiều thuận lợi và may mắn.
2.4. Trong đời sống
Hoa sen gắn liền với cuộc sống thôn quê chân chất, cũng gắn liền với thân phận của những người phụ nữ Việt nói chung, những người phụ nữ nông thôn nói riêng.
Như một đóa sen, người phụ nữ luôn chịu thương chịu khó và giàu đức hy sinh và khiêm nhường. Đồng thời, họ cũng luôn mạnh mẽ và nổi bật. Hoa sen cũng thể hiện sự tôn kính, rất phù hợp để dành tặng cho mẹ hay người phụ nữ mà bạn tôn kính.
2.5. Trong lịch sử dân tộc Việt
Không phải tự dưng mà hoa sen được chọn làm quốc hoa của Việt Nam. Nhìn thấy hoa sen là nhìn thấy con người Việt, với một cốt cách mạnh mẽ kiên cường. Như sen vùi thân trong bùn nhờ chờ ngày bén mầm vươn dậy, trong lịch sử, đã không biết bao lần dân ta đánh đổi nhẫn nhịn để chờ ngại đánh đuổi giặc ngoại xâm.
Nơi hoa sen sống là bùn, nhưng vùng nước quanh thân luôn trong, hương hoa thơm ngát. Như con người Việt, dù có bị đô hộ bao năm, vẫn mãi một lòng yêu nước không lay chuyển. Qua bao thế hệ, tinh thần quật cường ấy vẫn luôn được giữ vững.
2.6. Quốc hoa Việt Nam
Không bất ngờ khi công chúng chọn hoa sen làm quốc hoa, bởi từ lâu loài hoa này đã ghi dấu ấn đậm nét trong tâm thức người Việt. Hiếm có loài hoa nào xuất hiện trong cả đời sống văn hóa, văn học, nghệ thuật tạo hình, tâm linh cũng như trong tôn giáo của Việt Nam nhiều như hoa sen.
Từ lâu ông cha ta đã coi hoa sen là quốc hoa. Những công trình kiến trúc từ ngàn xưa, từ Bắc vào Nam, đều mang dáng vóc của loài hoa biểu trưng cho tinh thần dân tộc.
“Nếu hoa đào chỉ phổ biến ở miền Bắc, hoa mai là đặc trưng của phương Nam thì hoa sen được trồng ở cả 3 miền của đất nước. Đây là loài hoa không chỉ có sắc mà có cả hương thơm. Hoa có nhiều cánh bao bọc lấy nhau tượng trưng cho tinh thần đoàn kết của 54 dân tộc anh em trên dải đất hình chữ S.”
Sen là một biểu tượng văn hóa đặc trưng cho dân tộc, tượng trưng cho tinh thần dân tộc trong lòng bạn bè quốc tế. Điều cần làm ở đây là phải quảng bá hình ảnh Việt Nam một cách đồng nhất trong tâm trí bạn bè quốc tế. Để khi nhắc tới Việt Nam người ta nhớ ngay tới hình ảnh bông hoa sen.
3. Kết luận
Thật thú vị khi loài hoa mộc mạc và bình dị bật nhất lại dường như chính là loài hoa hoàn hảo nhất. Nếu còn điều gì thú vị về hoa sen mà bài viết chưa kể ra, hãy để lại bình luận bên dưới bạn nhé! Chúc bạn luôn hạnh phúc và nhiều sức khỏe.
