Tâm Lý Tội Phạm – Công Việc Và Những Gương Mặt Tiêu Biểu

Tâm lý tội phạm trả lời câu hỏi lại sao tội phạm có hành vi sai. Chúng ta đã quá quen với hình ảnh các nhà tâm lý học trên TV, tiểu thuyết. Tuy nhiên những hình ảnh này chưa đúng hoàn toàn với thực tế. Bài viết giới thiệu công việc và những người nổi tiếng trong giới.

1.  Tâm lý tội phạm là gì?

Tâm lý tội phạm (TLTP) là bộ môn khoa học nghiên cứu về suy nghĩ và hành vi của tội phạm. Nó có thể được định nghĩa theo nhiều cách, tuy nhiên nhìn chung thì nó sinh ra để trả lời câu hỏi: Tại sao tội phạm lại phạm tội? Động cơ của họ là gì và điều gì đã khiến họ làm như vậy? Chúng ta có thể thấy rất nhiều cảnh phim, hay truyện bàn về tâm lý học tội phạm. Nhưng những gì chúng ta thấy trên TV hay sách không phải lúc nào cũng phản ánh thực tế cuộc sống. Bài viết sau đây sẽ cho bạn thấy tổng quát về ngành TLTP này để bạn hiểu rõ hơn.

Trong lĩnh vực này, các nhà tâm lý chủ yếu tập trung vào người phạm tội. Họ có thể tham gia vào một số hoạt động liên quan đến công tác điều tra. Từ quá trình tạo hồ sơ đến tiến hành kiểm tra tâm lý của tội phạm mắc các tội khác nhau. Họ nghiên cứu về mối quan hệ nguyên nhân – kết quả, bao gồm từ môi trường, ký ức thời thơ ấu của kẻ phạm tội đến căng thẳng tâm lý, những hành động bộc phát do ngoại cảnh tác động trong ngắn hạn như thiếu tiền.

2. Một nhà tâm lý tội phạm làm gì?

2.1. Hồ sơ tội phạm

Các nhà tâm lý tội phạm là người lập hồ sơ giúp các cơ quan điều tra tạo ra hồ sơ tâm lý để bắt kẻ tình nghi.

Không có định nghĩa cụ thể và thống nhất về hồ sơ tội phạm. Tuy nhiên, điều chắc chắn là sản phẩm cuối cùng của nhiệm vụ này là tạo ra bức chân dung tâm lý của tội phạm. Các nhà tâm lý học sử dụng thông tin từ hiện trường vụ án để đưa ra kết luận về bản chất của kẻ đã phạm tội.

Phần kết luận phải đưa ra câu trả lời cho các câu hỏi, chẳng hạn như:

• Tội phạm đã được lên kế hoạch, hay là do bốc đồng trong hoàn cảnh xúc động mạnh?
• Khoảng tuổi tác gần đúng của phạm nhân là bao nhiêu?
• Phạm nhân có khả năng sống gần hiện trường vụ án không?
• Giới tính của người phạm tội là gì?

Những loại thông tin này trong hầu hết các trường hợp đều rất hữu ích cho các điều tra viên. Chúng giúp họ xác định nguồn lực và giới hạn điều tra một cách hiệu quả.

Tuy nhiên, việc điều tra không giống như những gì bạn thấy trên TV hay đọc tiểu thuyết. Một nhà tâm lý học khó có thể đi cùng cảnh sát để đối đầu với những kẻ tình nghi; hay đi đấu trí với một kẻ sát nhân hàng loạt nổi tiếng chỉ xuất hiện trong mỗi lần trăng xanh…

Mặc dù một nhà tâm lý tội phạm có thể đến thăm hiện trường vụ án. Nhưng phần lớn họ dành thời gian trong văn phòng với hồ sơ vụ án. Hoặc ở trong phòng ghi âm để nghiền ngẫm các phân tích, đề ra các giả thiết có thể xảy ra về các nghi phạm.

2.2. Phỏng vấn

Để thu thập thông tin đáng tin cậy và chính xác về vụ án, việc phỏng vấn những người (nhân chứng hoặc tội phạm) là rất quan trọng.

Điểm quan trọng nhất khi phỏng vấn những người liên quan là phải biết cân nhắc mỗi người cần cách tiếp cận khác nhau. Ví dụ, đứa trẻ từng là nhân chứng của tội ác có thể đưa ra những thông tin rất hữu ích.

Nhưng vì căng thẳng mà đứa trẻ đã trải qua chuyện này có thể gặp áp lực tâm lý. Vì vậy, nó sẽ đưa ra thông tin sai lệch hoặc bị tổn thương sau khi lấy lời khai. Vì thế chuyên gia tâm lý phải rất cẩn thận trong khi phỏng vấn.

Một ví dụ khác là kẻ tội phạm không muốn thú nhận. Cảnh sát và nhà tâm lý học sử dụng hồ sơ tội phạm của họ để xác định cách tiếp cận chính xác và hiệu quả. Trong nhiều trường hợp, cách thức phỏng vấn những người phạm tội sẽ quyết định cảnh sát có thu được lời thú tội của người phạm tội hay không.

2.3. Nghiên cứu – phân tích tâm lý tội phạm

Bên cạnh đó, để phỏng vấn diễn ra trơn tru và có hiệu quả, các nhà TLTP phải nghiên cứu thực tiễn về tội phạm học và các quy trình pháp lý. Lúc này, họ thường sẽ tham khảo ý kiến ​​của các nhân viên thực thi pháp luật, những người liên quan về các khía cạnh khác nhau của một vụ án. Ví dụ, họ có thể nhờ các chuyên gia tham vấn để có thể đưa ra những câu hỏi thích hợp trong khi thẩm vấn đối tượng. Hoặc cũng các chuyên gia gợi ý giúp họ đưa ra những thông tin liên quan để hướng dẫn cuộc điều tra của họ.

Về quá trình phân tích tội phạm, đây là nhiệm vụ cần liên kết toàn bộ vụ án. Quá trình liên kết này gồm việc phân tích hành vi của tội phạm trong tình huống cụ thể. Theo báo cáo lời khai của nạn nhân đã khai nếu có, hoặc theo suy luận từ hiện trường vụ án. Và sau đó so sánh với dữ liệu các tội phạm tương tự từ cơ sở dữ liệu.

Ví dụ, sẽ có các điểm trùng khớp được tìm thấy. Như dấu hiệu cùng một loại vũ khí đã được sử dụng, các mối đe dọa từ kẻ phạm tội giống nhau, vị trí địa lý gần đó có thể xảy ra hành vi phạm tội,… Điều này giúp cảnh sát có cơ sở để điều tra xem có khả năng cùng một kẻ phạm tội đã phạm cả hai tội hay không.

2.4. Tòa án

Các nhà TLTP còn có nhiệm vụ đánh giá tâm lý tội phạm. Thực hiện kiểm tra để đảm bảo trạng thái tinh thần của nghi phạm ổn định trong quá trình xét xử. Ví dụ, một nhà tâm lý học có thể phải xác định xem nghi phạm có trong trạng thái tâm thần ổn định để hầu tòa không. Hay họ có các đặc điểm nhân cách phù hợp với tội danh bị cáo buộc không.

Bên cạnh việc kiểm tra tội phạm, các nhà tâm lý tội phạm cũng thường phải ra hầu tòa để cung cấp lời khai của nhân chứng chuyên môn. Họ dựa trên các đánh giá của họ về thử nghiệm mà họ đã tiến hành hoặc thông qua phân tích đánh giá và bằng chứng do các chuyên gia khác cung cấp.

2.5. Tâm lý trị liệu

Vai trò của nhà tâm lý tội phạm không chỉ là giúp cảnh sát tống giam ai đó. Ở hầu hết các quốc gia, xã hội và chính phủ quan tâm đến khả năng tái hòa nhập xã hội của các tù nhân sau khi họ ra tù. Để đạt được mục tiêu này, các cơ quan có thẩm quyền của chính phủ làm việc với nhà tâm lý học. Sau đó, họ xác định các bước cụ thể có thể được thực hiện để ngăn chặn người phạm tội tái phạm, cũng như sau này giúp họ tìm được vị trí hữu ích của mình trong xã hội.

2.6. Các công việc khác

Một nhà tâm lý tội phạm bên cạnh việc hỗ trợ công tác điều tra tội phạm còn có thể giảng dạy ở cấp cao đẳng, đại học trong một khoa tâm lý học hoặc tư pháp hình sự. Hơn nữa, họ có thể giảng dạy các khóa học hoặc trình bày các buổi hội thảo tại các cơ sở đào tạo thực thi pháp luật.

Các nhà TLTP thường chia thời gian của học giữa văn phòng và tòa án, nhưng cũng dành một chút thời gian tại hiện trường vụ án hoặc nhà tù. Một số người làm việc trực tiếp cho cơ quan chính phủ, một số người khác hành nghề riêng và tư vấn cho luật sư hoặc các cơ quan hành pháp.

3. Những nhà tâm lý tội phạm nổi tiếng trên thế giới

Mặc dù hầu hết các nhà TLTP đều làm việc “phía sau hậu trường”, nhưng vẫn có một số ít nổi tiếng với vai trò truy bắt được những tội phạm cấp cao. Hoặc họ có đóng góp quan trọng trong lĩnh vực tâm lý tội phạm. Cần lưu ý rằng mặc dù không phải tất cả những người sau đây đều là nhà tâm lý tội phạm được phát triển thông qua giáo dục, nhưng tất cả họ đều đã – đang thực hiện công việc rất tốt.

3.1. Nhà tiên phong Hugo Munsterberg

Munsterberg là người tiên phong ban đầu trong lĩnh vực tâm lý tội phạm. Vào đầu thế kỷ 20, Munsterberg xuất bản On The Witness Stand (tạm dịch “Trên khán đài nhân chứng”) là một bộ sưu tập các bài luận chỉ ra sự thiếu tin cậy trong lời khai của nhân chứng. Munsterberg đã tiết lộ cách các biến tâm lý có thể can thiệp vào lời khai của các những người được phỏng vấn.

3.2. Thomas Bond

Thomas Bond được nhiều người cho là người đã lập hồ sơ tội phạm đầu tiên. Ông là bác sĩ điều tra bằng chứng của những nạn nhân được cho là bị giết bởi Jack the Ripper. Dựa trên điều tra của mình, ông đã đưa ra kết luận nhất định về cấu tạo tâm lý và thể chất của kẻ sát nhân.

3.3. David Canter

David Canter đã giúp cảnh sát Anh giải quyết vụ án Railway Rapist nổi tiếng vào những năm 1980. Ông được cho là người đầu tiên sử dụng hồ sơ để giải quyết các vụ giết người ở Anh. Ông cũng được ghi nhận là người tạo ra tâm lý học điều tra kết hợp việc lập hồ sơ tâm lý với bằng chứng thu được từ nghiên cứu khoa học thực nghiệm.

3.4. Nhà tâm lý tội phạm Saul Kassin

Các nghiên cứu khoa học của Kassin về lời thú nhận sai hiện được sử dụng trên toàn thế giới để xác định tính hợp lệ của việc thẩm vấn của cảnh sát và quá trình thú tội. Ông là Giáo sư Tâm lý học Xuất sắc tại Đại học Tư pháp Hình sự John Jay và Giáo sư Danh dự Massachusetts tại Đại học Williams, ở Williamstown, MA.

3.5. John Douglas

John Douglas trở nên nổi tiếng khi làm việc trong đơn vị tội phạm hàng loạt của FBI. Ông là một hồ sơ người đã làm việc trong một số vụ án giết người hàng loạt nổi tiếng. Bao gồm cả Vụ án mạng trẻ em Atlanta và Kẻ giết người sông xanh (Green River). Ông là hình mẫu cho Jack Crawford trong Silence of the Lambs. Đây là một bộ phim gây cả cảm hứng thú lớn cho ngành tâm lý tội phạm.

4. Kết

Tội ác có thể ảnh hưởng đến rất nhiều người bất cứ khi nào nó được gây ra. Việc tìm kiếm những người chịu trách nhiệm và đảm bảo một quy trình pháp lý chính xác và có đạo đức chưa bao giờ trở nên quan trọng hơn. Thông qua công việc vô giá của họ, các nhà tâm lý tội phạm hỗ trợ cơ quan thực thi pháp luật. Là giúp đỡ bắt giữ các bên có trách nhiệm và giúp giáo dục sâu hơn về tâm trí tội phạm.