Phấn Hoa Là Gì? Công Dụng Với Thực Vật Và Sức Khỏe Con Người

Phấn hoa có nhiều vào mùa xuân và không ít người đang bị dị ứng với loại bột này. Vậy phấn hoa là gì? Và tại sao thực vật lại tạo ra nó? Dưới đây là một chút thông tin về loại “bột mịn” này để bạn thỏa mãn trí tò mò của mình.

1. Phấn hoa là gì?

Phấn hoa là một loại hạt nhỏ, bột mịn chỉ gồm một vài tế bào và được tạo ra bởi các vi bào tử từ cây đực của cả thực vật hạt kín và hạt trần. Nó còn được gọi là tinh trùng hoa. 

Trên hạt phấn có mang giao tử đực (tế bào sinh sản) của cây có hạt. Một số loài tự thụ phấn khi hạt phấn di chuyển từ bộ phận đực của cây (nhị) sang bộ phận cái của cây (nhụy). Một số loài khác thụ phấn chéo khi phấn hoa bay đến nhụy hoa của các cây khác, bằng gió hoặc thông qua các loài chim và côn trùng (phấn dính vào khi chúng đậu trên cây để uống mật hoa). 

Nếu bạn bị dị ứng, bạn có thể cảm thấy sự hiện diện của phấn này vào mùa xuân với những lần hắt xì liên tục chẳng hạn. Phấn hoa, đặc biệt là loại nhẹ được tìm thấy trên thực vật ưa khô. Bạn có thể tìm hiểu số lượng phấn hoa hàng ngày (bao nhiêu phấn trong một mét khối không khí) từ trạm thời tiết địa phương để biết liệu đó có phải là một ngày dị ứng tồi tệ đối với bạn không.

2. Tại sao thực vật lại sản xuất phấn hoa?

Để sinh sản, thực vật cần được thụ phấn và đây là lý do mà chúng tạo ra phấn hoa. 

Nếu không có sự thụ phấn, thực vật sẽ không tạo ra hạt hoặc quả và thế hệ tiếp theo của cây. Đối với con người chúng ta, sự thụ phấn rất quan trọng vì nó là cách thức tạo ra thức ăn. Nếu không có nó, thực vật của chúng ta sẽ không tạo ra sản phẩm (trái cây) mà chúng ta ăn.

Mỗi hạt phấn là một cơ thể nhỏ, có hình dạng và cấu trúc khác nhau, được hình thành trong cấu trúc đực của cây mang hạt và được vận chuyển bằng nhiều phương tiện khác nhau (gió, nước, côn trùng, v.v.) đến cấu trúc cái, nơi xảy ra quá trình thụ tinh tại trái.

Ở thực vật hạt kín, phấn được tạo ra bởi bao phấn của các bộ nhị trong hoa. 

Ở cây hạt trần, nó được hình thành trong các vi hạt của microstrobili (nón phấn đực). 

3. Cấu tạo hạt phấn

Hầu hết các hạt phấn hoa bao gồm ba phần riêng biệt. Phần tế bào chất trung tâm là nguồn cung cấp các hạt nhân làm nhiệm vụ thụ tinh. Các bộ phận khác cấu thành nên thành của hạt là màng nội (intine), một lớp outer layer (lớp ngoài) và màng ngoài (exine). Màng nội intine bao gồm cellulose hoặc hemicellulose. Lớp ngoài outer layer là bền nhất và màng ngoài exine chống phân hủy; kể cả khi bị xử lý với nhiệt độ cao, axit mạnh hoặc bazơ mạnh cũng ít ảnh hưởng đến nó. Các thành phần của exine đã được gọi là sporopollenin.

Bởi vì được bảo vệ trong 2 lớp ngoài như vậy nên hạt phấn dễ dàng được bảo quản trong các loại trầm tích khác nhau. Do khả năng chống thối rữa cao, khả năng phân tán rộng rãi nhờ gió và nước, và sản lượng dồi dào của thực vật, hạt phấn là thành phần rất phổ biến của trầm tích địa chất, cả gần đây và cổ đại. 

Vì những đặc điểm này, hạt phấn đã cung cấp nhiều thông tin về nguồn gốc và lịch sử địa chất của đời sống thực vật trên cạn. Ngoài ra, với cấu trúc và kiểu bề mặt đối xứng đáng kể của chúng, các hạt phấn tươi và được bảo quản có thể dễ dàng nhận ra dưới kính hiển vi. Cấu trúc của hạt phấn đôi khi rất đặc biệt nên trong một số trường hợp, loài có thể được xác định chỉ bằng hạt phấn. Gần như tất cả các họ thực vật hạt kín và hạt trần và nhiều chi có thể được xác định chỉ bằng hạt phấn của chúng. 

4. Công dụng của phấn hoa

Phấn hoa nổi tiếng là nguyên nhân gây ra các loại dị ứng như hắt hơi, chảy nước mắt, ngứa mũi và mắt, v.v., nhất là khi xuân về. Tuy nhiên, ăn phấn thu thập từ ong thực sự rất tốt và có nhiều công dụng.

Phấn hoa do ong mật thu thập được có thể bay vào không khí. Nhưng trong hầu hết các trường hợp, các hạt phấn là quá lớn để bay vào không khí như vậy. Sự thụ phấn được thực hiện khi chúng được ong mật mang từ hoa này sang hoa khác.

Một số hạt sẽ quay trở lại tổ ong, nơi chúng được sử dụng làm nguồn thức ăn cho ong. Ong cũng thu thập mật hoa để làm mật. Chúng trộn phấn với mật hoa và đôi khi với mật ong. Chúng gói hỗn hợp này thành những bong bóng nhỏ.

Những người nuôi ong thu thập các quả bóng này cùng với mật ong. Nhiều lợi ích sức khỏe đã được cho là nhờ những quả cầu phấn do ong mật tạo ra. 

4.1. Cung cấp năng lượng cho người bận rộn

Một người bình thường làm việc xa nhà từ 8-10 giờ. Đường đi làm thông thường là ít nhất một giờ nữa. Có cuộc sống xã hội hay cuộc sống gia đình mà vẫn có thể ngủ đủ 8 tiếng một ngày dường như là điều không thể. Vào giữa trưa, nhiều người cảm thấy như họ có thể ngủ trưa, nhưng họ không đủ khả năng để chợp mắt. Vì vậy, họ có một tách cà phê hoặc một trong những thứ được gọi là nước tăng lực chứa nhiều caffeine hơn hai tách cà phê và nhiều đường hơn một thanh kẹo.

Một thay thế cho thức uống năng lượng không lành mạnh là phấn hoa. Các hạt phấn gần như là hoàn hảo về cân bằng dinh dưỡng. Chúng cung cấp carbohydrate, protein và axit béo thiết yếu, cùng với vitamin và khoáng chất.

Hoạt động chống oxy hóa của hạt đã được đo lường. Mặc dù không phải là chất chống oxy hóa mạnh nhất hiện có, nhưng nó cũng thuộc dạng nằm trong top 10.

Những người đã dùng chất bổ sung phấn này báo cáo mức năng lượng cao hơn, sức chịu đựng tốt hơn trong quá trình tập thể dục và cải thiện tâm trạng. 

Hạn chế duy nhất của hạt phấn hoa thô là chất dinh dưỡng kém hấp thu vào máu người. 

4.2. Phấn hoa giúp giảm cân

Đối với người mới bắt đầu quá trình giảm cân, phấn hoa ong có khả năng hạn chế sự thèm ăn.

Thành phần chính cho khả năng giảm trọng lượng của phấn hoa ong là một hợp chất gọi là phenylalanin. Hợp chất này ức chế cảm giác đói.

Giảm cân là một cuộc chiến tinh thần hơn là một cuộc chiến dinh dưỡng. Khi chúng ta đói, dạ dày sẽ thông báo cho não của chúng ta ăn. Phenylalanin ngăn chặn sự thúc đẩy này dẫn đến việc tiêu thụ ít thức ăn hơn.

Uống phấn hoa ong chỉ 30 phút trước bữa ăn có thể giúp hạn chế sự thèm ăn, dẫn đến lượng thức ăn ít hơn. Như chúng ta đã biết, ít calo hơn có nghĩa là ít chất béo hơn.

Những người uống phấn ong trước bữa ăn đã báo cáo rằng họ đã giảm được vài cân trong vòng một tuần. Đó là bằng chứng mạnh mẽ về việc phấn hoa ong như một sản phẩm giảm cân.

4.5. Đặc tính chống viêm

Phấn hoa ong được sử dụng để giảm viêm và sưng tấy. Một nghiên cứu trên động vật cho thấy chiết xuất phấn hoa của ong làm giảm vết sưng ở bàn chân chuột tới 75%.

Trên thực tế, tác dụng chống viêm của nó đã được so sánh với một số loại thuốc chống viêm không steroid, chẳng hạn như phenylbutazone, indomethacin, analgin và naproxen. Phấn hoa ong chứa một số hợp chất có thể giảm viêm và sưng tấy, bao gồm chất chống oxy hóa quercetin, làm giảm sản xuất axit béo omega-6 gây viêm, chẳng hạn như axit arachidonic.

Hơn nữa, các hợp chất thực vật trong phấn hoa ong có thể ngăn chặn các quá trình sinh học kích thích sản xuất các hormone gây viêm, chẳng hạn như yếu tố hoại tử khối u (TNF).

4.6. Có thể làm giảm các triệu chứng mãn kinh

Thời kỳ mãn kinh đánh dấu sự chấm dứt kinh nguyệt ở phụ nữ. Chúng thường đi kèm với các triệu chứng khó chịu như bốc hỏa, đổ mồ hôi ban đêm, thay đổi tâm trạng và rối loạn giấc ngủ. Trong đó, các nghiên cứu cho thấy phấn hoa ong có thể làm giảm một số triệu chứng mãn kinh.

Trong một nghiên cứu, 71% phụ nữ cảm thấy rằng các triệu chứng mãn kinh của họ được cải thiện khi dùng phấn hoa ong. Trong một nghiên cứu khác, 65% phụ nữ bổ sung phấn hoa ít bị bốc hỏa hơn. Những phụ nữ này cũng chỉ ra những cải thiện sức khỏe khác, chẳng hạn như ngủ ngon hơn, giảm cáu kỉnh, ít bị đau khớp hơn, cải thiện tâm trạng và tăng năng lượng cho cơ thể.

Hơn nữa, một nghiên cứu kéo dài ba tháng cho thấy những phụ nữ có thể ít gặp phải các triệu chứng mãn kinh hơn nếu dùng phấn hoa. Ngoài ra, nhữngcác chất trong phấn còn giúp ta giảm cholesterol LDL “xấu” và tăng cholesterol HDL “tốt”.

4.7. Phấn hóa có thể cải thiện việc trao đổi chất

Đã có những bằng chứng cho thấy phấn hoa có thể cải thiện việc sử dụng chất dinh dưỡng của cơ thể bạn. Ví dụ, những con chuột thiếu sắt hấp thụ nhiều hơn 66% sắt khi thêm phấn vào chế độ ăn của chúng. Sự gia tăng này có thể là do phấn hoa có chứa vitamin C, bioflavonoid từ đó giúp tăng cường hấp thụ sắt. Ngoài ra, những con chuột thí nghiệm khỏe mạnh hơn khi được ăn phấn hoa, vì chúng sẽ hấp thụ nhiều canxi và phốt pho hơn. Phấn hoa chứa protein chất lượng cao và axit amin có thể hỗ trợ các sự hấp thụ như vậy.

Các nghiên cứu trên động vật khác đã chứng minh rằng phấn hoa từ ong có thể cải thiện sự phát triển cơ bắp; tăng tốc độ trao đổi chất và kéo dài tuổi thọ.

Mặc dù các nghiên cứu trên động vật đầy hứa hẹn, nhưng không rõ liệu con người có tương thích và ảnh hưởng bởi những lợi ích tương tự hay không.

5. Kết

Phấn hoa còn được gọi là tinh trùng hoa vì chúng có chức năng tương tự, được gắn vào nhị các cây đực. Phấn không chỉ có công dụng với thực vật trong việc duy trì nòi giống, chúng còn chứa nhiều vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa nên cực kỳ tốt cho sức khỏe con người.

Các nghiên cứu đã chỉ ra phấn hoa ong và các hợp chất của nó với những lợi ích sức khỏe như giảm viêm nhiễm, cũng như cải thiện khả năng miễn dịch, các triệu chứng mãn kinh và chữa lành vết thương. Tuy nhiên, hầu hết các bằng chứng xung quanh phấn hoa ong và các thành phần của nó bắt nguồn từ các nghiên cứu trên động vật và từ ống nghiệm phòng lab. Vì thế cần có thêm nhiều nghiên cứu trên người để làm rõ những lợi ích sức khỏe của nó.